Củ năng - Châtain d'eau

Châtain d’eau - Chinese water chestnut

Củ năng

Eleocharis dulcis (Burm.f.) Trin. ex Hensch.

Cyperaceae

Đại cương :

Danh xưng Eleocharis dulcis thay đổi tùy theo từng Quốc gia và địa phương :

Tên thông thường, thường gọi là Châtaigne d’eau

Tên Việt Nam gọi Cỏ năng nguyên cây và củ năng chỉ phần ăn được. Tại Việt Nam danh từ Năng lác thường đi đôi để chỉ môi sinh của vùng ngập nước với những cây năng và cây lác chiếm đa số và cả 2 cùng một họ là cyperaceae.

Người Trung hoa gọi Ma ti, bi qi, ma tai, hay ling kok.

Người Mả Lai gọi Matai, và purun tikus ở Nam Dương.

Những tên khác như waternut, Rez de châtaignier...

Thực vật và môi trường :

Nguồn gốc và phân phối

Cỏ năng có nguồn gốc từ vùng Viễn Đông, cỏ năng có thể tìm thấy rộng rãi cùng khắp vùng lục địa cổ nhiệt đới, nhưng nơi chánh được trồng ở Trung Quốc và Nhật Bản. Trong khi người ta không tìm thấy ở Singapour hay Malaisia, năng phát triển đầy ở Nam Dương.

Cỏ năng mọc và phát triển trong những vùng ngập nước như đầm lầy, sông rạch, ao hồ nơi mực nước không sâu.

Ở Trung quốc, năng được trồng rộng rãi để thu hoạch củ có hình dáng bong vụ, bằng cách người ta dùng chĩa ba để móc từ dưới bùn phía dưới đáy ao hồ mương rạch lên.

Cỏ năng được biết ở phương Tây từ thế kỷ 17. Ở Fidji, từ những năm 1990, năng đã tuyệt giống trở thành nguy cơ tuyệt chủng và đã lấy lại bởi những đàn bà fidjiennnes, bởi vì trong trăm năm trước, họ đã sử dụng cỏ năng rồi, được tìm thấy ở vùng Kuta, dân bản xứ dùng thân để dệt chiếu. Hiện nay củ năng hay “ hạt dẽ nước ” được bán tại thị trường khắp nơi trong khu vực Đông Nam Á.

Cỏ năng ở Việt Nam hay hạt dẻ nước ở Trung Quốc (Eleocharis dulcis, từ đồng nghĩa E. equisetina, E. indica, E. plantaginea, E. plantaginoides, E. tuberosa, E. tumida), người ta gọi đơn giản là “ dẻ nước ”. Người dân Việt Nam gọi là “ Năng ” hay “ Củ năng ”. Thật sự không phải là hạt mà là rể phù to, mọc thành chụm ở gốc. Đây là một loài thực vật thủy sinh hay nê thực vật, có thân màu xanh rỗng ruột, cây phát triển cao khoảng 1 m đến 1,5 m. Sở dỉ người ta gọi Châtaigne nước bởi vì nạc bên trong trắng bột giống nạc của hạt châtaigne nhưng là loài thủy sinh sống trong nước.

Mô tả thực vật :

Đây là thực vật sống hằng năm, lá tồn tại suốt năm. Củ năng phát triển dưới gốc, ăn được,

Kích thước, cỏ năng có thể tăng cao khoảng 1,5 m. Các thân ngầm dưới đất hay căn hành phù to như củ ăn được to khoảng 10 đến 25 mm đường kính. Dạng hình tròn, có vải đen bên ngoài, thường màu sẫm nâu.

Củ có hương vị ngọt và giòn, có khuynh hướng để lại một vị hơi đắng khi người ta ăn sống. Khi mới vớt ra từ nước, cỏ tươi, củ năng cho một hương vị mát ngọt. Luộc củ năng cho một hương vị như hạt dẽ, vị nhẹ.

Cỏ năng cũng như phần lớn của những họ sống bờ nước, có sự giảm thiểu hoặc vắng mặt của lá. Do sự thiếu vắng của lá mà hiện tượng quang tổng hợp photosynthèse được thực hiện bởi thân năng, thân có màu xanh của diệp lục tố.

Năng tạo ra phát hoa ở chót thân, mang nhiều hoa nhỏ, hoa thường trổ ra khi kích thước của cây đạt đến chiều cao của sự tăng trưởng thực vật của cỏ năng. Cỏ năng mọc dài lên và một củ phù to gắn liền ở phía dưới. Một bụi cỏ năng hợp lại bởi nhiều đơn vị, bởi thế cho nên củ năng như thành chùm khi được nhổ lên.

Cỏ năng có 2 loại củ :

- Loại thứ nhất có chức năng nhân giống.

- Loại thứ 2, để dự trữ, tích tụ những chất bổ dưởng. Loại thứ 2 này là củ năng dùng để ăn.

Các căn hành này hay thường gọi là củ, thân rể, có dạng hình tròn như bông vụ hay bóng đèn, với lớp vỏ mỏng màu nâu, nạc bên trong màu trắng sáng. Lớp vỏ mỏng rất khó để lột vỏ nên thường người ta gọt vỏ để sử dụng phần nạc bên trong. Hương vị của củ năng thơm ngọt đúng với tên thực vật của loài “ dulcis ” có nghĩa là “ ngon délicieux ”

Bộ phận sử dụng :

Căn hành hay củ

Thành phận hóa học và dược chất :

Thành phần :                                          

Tính bằng gramme g hay miligramme mg cho 100 g thực phẩm ăn được.        

► Rể tính bằng trọng lượng khô :   

- 360 năng lượng cho 100g

- Nước  : 0%

- Chất đạm protein : 8g;

- Chất béo lipide : 1.2g;

- Đường glucide : 86g;

- Chất xơ thực phẩm : 3.5g;

- Tro : 5.5g;

● Nguyên tố khoáng :

- Calcium Ca : 22mg;

- Phosphore P : 350mg;

- Sắt Fe : 3.5mg;

- Magnesium Mg : 0mg;

- Sodium Na : 70mg;

- Potassium K: 2450mg;

- Flavonne

- Manganèse Mn

- Đồng Cu

- Kẽm Zn : 0mg;

● Vitaminses :

- A : 0mg;

- Thiamine : (B1): 0.4mg;

- Riboflavin : (B2): 0.5mg;

- Niacin : 5mg;

- B6: 0mg;

- C: 25mg;

Nếu dùng tươi, bề mặt của củ năng có thể truyễn nhiễm loài Fasciopsiasis. ( là một sán lá sống ký sinh trong thịt heo. Đây là một sâu kích thước lớn sống ký sinh trong thập nhị chỉ tràng trong người. )

Ghi chú :

Thành phần chất béo gần như không đáng kể ở thực vật này.

Liệt kê dưới đây là giá trị thành phần dinh dưởng cho 100 g thực phẩm ăn được :

Đặc tính trị liệu :

Cỏ củ năng được sử dụng bao gồm những bệnh :

- đau bụng,

- bệnh kinh nguyệt không đều hay bế kinh aménorrhée,

- thoát vị hernie ( theo y học, trong một cơ thể, một cơ quan hay một phần của cơ quan ra khỏi khoang chứa bình thường của nó, nguyên nhân do một mở ra tư nhiên hay do tai nạn. Trong một vài trường hợp có thể chữa trị bằng giải phẩu để tái an vị bộ phận này, nhưng hậu quả biến chứng có thể xảy ra như đau sau hậu giải phẩu ),

- và những vấn đề về gan.

Nước ép có tính diệt khuẩn bactéricide.

- những người bị viêm bàng quang,

- nhiễm trùng đường tiểu

- và bị đau nhiều,

có thể dùng một chén súp nấu bằng củ năng để ngăn ngừa những triệu chứng trở nên nghiêm trọng.

Nước ép của củ năng ngăn ngừa ức chế chứng :

- khó tiêu,

- buồn nôn.

● Củ năng Eleocharis dulcis và thời gian mang thai :

Không có những thông tin cung cấp có tác dụng phụ hay tác dụng tích cực của cỏ năng đối với người đàn bà mang thai. Nhưng những người có khuynh hướng dị ứng với bất kỳ chất dinh dưởng thực vật nên kiểm tra trước với Bác sỉ trước khi dùng củ năng này để ngăn chận bất kỳ loại nhiễm trùng hay biến chứng phức tạp xảy ra.

Hiệu quả xấu và rủi ro : 

Củ năng đã được tìm thấy có những tác dụng tối thiểu :

Tên dị ứng và nhạy cảm đối với cỏ năng hay nói chung củ năng được ghi nhận :

● Đối với những người dị ứng với ngũ cốc cần phải nhận thức rằng “ Củ năng ” cũng là “ ngũ cốc ” và những người này phải kiểm tra độ nhạy cảm đối với thực vật này trước khi sử dụng.

● Nếu mọi người cảm thấy :

- ngứa,

- buồn nôn,

- và nghẹt thở suffocative thì phải tuyệt đối tránh dùng củ năng.

Ứng dụng :

● Eleocharis dulcis và lợi ích cho sức khỏe.

Cũng như những thực vật trong cuộc sống hằng ngày, Củ năng có thể góp phần vào lợi ích cho sức khỏe :

- Củ năng được xem như một dược thảo truyền thống để điều trị những bệnh khác nhau ở vủng Đông Nam Á.

- Củ năng bổ sung vào chế độ ăn uống tốt, bởi vì củ năng không cung cấp những thành phần chất béo, cholestérol và gluten.

- Những người bị chứng dị ứng “ hạt, nut, noix ” có thể ăn an tâm không ngại bị dị ứng đến hạt.

- Một khi gặp phải gió mùa, củ năng hoạt động như một “ lá chắn ” bảo vệ cơ thể chống ho.

- Củ năng có đặc tính giải độc, một hoạt động tốt cho sức khỏe.

- cuối cùng Củ năng Eleocharis dulcis có một giá trị dinh dưởng cao.

Thực phẩm và biến chế :

● Eleocharis dulcis và tính ăn được :

Bởi vì sống trong đất trong bùn nên củ năng cần được lau rữa kỷ trước khi dùng, người ta thường gọt bỏ vỏ ngoài và rữa để tránh truyền những ký sinh trong môi trường vào cơ thể. Những củ năng bị lên men hoặc hư nên bỏ.

Củ năng có thể ăn sống hoặc đun sôi. Củ năng có thể thêm vào ăn chung như salade, v…v…

Củ năng ăn tươi nguyên củ rất ngọt và thơm.

● Eleocharis dulcis và trồng trọt

Những cỏ năng sống lâu năm, củ phát triển từ thân rể được ăn sâu trong lòng đất, các lá chuyển sang vàng héo hoặt tàn rụi, vào mùa thu, những thân củ hình thành ở cuối thân cỏ.

- Nhiệt độ đất khoảng 14 đến 15,5 °C,

- đất giàu đất sét sẽ tốt cho cỏ năng để cây tăng trưởng.

- Củ năng thu hoạch trong tháng 7 hoặc sau khi mùa đông đã qua.

- Cỏ năng là những thực vật sống trong vùng đầm lầy nước chảy thoáng.

- Cây cỏ năng cần 220 ngày không đóng băng lạnh là có thể phát triển mạnh..

Những củ năng trưởng thành trong khoảng tháng 7 đến tháng 8.

Có một loại củ nữa cũng được gọi là Châteigne d’eau, nhưng không liên hệ đến Củ năng đó là “ Trái Ấu ” mà có thể bàn sau trong những kỳ tới.